Wychowywać do piękna

ks. dr Wojciech Wojtyła | 28 września 2020

,,Wszystkie rzeczy są piękne, bo Ty ich Stwórcą jesteś. Ale żadne nasze słowa nie wypowiedzą tego, o ile piękniejszy od wszystkich rzeczy jesteś Ty, który je stworzyłeś” – pisał św. Augustyn w Wyznaniach. Wydaje się, że w tych słowach biskup Hippony w sposób niezwykle syntetyczny i trafny oddał istotę teologicznego rozumienia piękna. W Biblii piękno odgrywa ważną rolę przynajmniej w podwójnym sensie: w pięknie stworzenia i pięknie tekstu.

Piękno stworzenia jest pierwszą epifanią piękna w Biblii. Według natchnionego tekstu, Bóg stwarzając świat wyprowadził go z pierwotnego chaosu: ,,Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem, ciemność panowała nad odmętem i tchnienie Boga unosiło się nad wodami” (Rdz 1,2). Bezład, pustkowie i ciemność są zaprzeczeniem ładu, harmonii i piękna. Są synonimami zła i brzydoty, które nie podobają się Bogu. ,,Wtedy Bóg rzekł: <Niech się stanie światłość!>. I stała się światłość. I ujrzał Bóg, że światłość jest dobra” (Rdz 1,3). Zgodnie ze słowami Księgi Rodzaju, pierwsze dzieło Stwórcy było doskonałe. W analizie tych słów, bibliści zauważają, że hebrajski przymiotnik tob – dobry, którym autor natchniony określa dobroć stworzenia, wskazuje równocześnie na ich piękno. W przekładzie greckim Septuaginta hebrajski termin tob (dobry) tłumaczy na grecki kalon (piękny). W tym sensie piękno jest pojęciem bliskim pojęciu dobra. Przyglądając się w ostatnim dniu stworzenia swojemu dziełu, ,,Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre” (Rdz 1,31). Widząc dobro stworzenia, Bóg widział zarazem jego piękno. W Liście do Artystów, których szczególnym powołaniem jest służba pięknu, Jan Paweł II pisał, że piękno jest widzialnością dobra, tak jak dobro jest metafizycznym warunkiem piękna. Relacja między dobrem i pięknem jest tym, co istotę rozumną skłania do refleksji.

Chociaż nie wszyscy są powołani do tego, aby być artystami w ścisłym tego słowa znaczeniu, to jednak – jak podkreśla Jan Paweł według Księgi Rodzaju zadaniem każdego człowieka jest być twórcą własnego życia, z którego ,,człowiek ma uczynić arcydzieło sztuki”. Wszelkie stworzenie jest obrazem Stwórcy. Koroną stworzenia jest człowiek, który jest nie tylko obrazem Boga, lecz który również nosi w sobie Jego podobieństwo. Zwraca na to uwagę autor natchniony pisząc, że dopiero po stworzeniu człowieka Bóg stwierdził, że całe uczynione przez Niego dzieło było bardzo dobre, czyli bardzo piękne.

Szczególnym objawieniem piękna zawartego w Biblii jest sam jej tekst. Obecne są w niej niemal wszystkie rodzaje i gatunki literackie. Zawarte są w niej teksty opisujące dzieje Izraela i księgi dydaktyczne. Biblia zawiera szereg utworów poetyckich, zwłaszcza lirycznych (150 psalmów, kilkanaście hymnów), zawiera utwory epiczne (Księga Rut, Tobiasza, Judyty, Estery) i księgi prorockie. Zawiera również dwa dramaty (Księga Hioba i Pieśni nad Pieśniami). Zawarte w Piśmie Świętym bogactwo obrazów, symboli i motywów sprawia, że jest ona niewyczerpanym źródłem i skarbnicą motywów dla artystów, filozofów i twórców filmowych. Jest także ponadczasową inspiracją dla nauczycieli i pedagogów, których powołaniem jest służba kształtowania szczególnego piękna – piękna oblicza młodego człowieka.

Na koniec warto przypomnieć słowa, które Ojcowie skierowali do artystów na zakończenie obrad Soboru Watykańskiego II. Ponieważ wychowywanie jest również sztuką i to najszlachetniejszą, słowa te można traktować również jako szczególne przesłanie do nauczycieli: ,,Świat, w którym żyjemy potrzebuje piękna, aby nie pogrążać się w rozpaczy. Piękno, podobnie jak prawda, budzi radość w ludzkich sercach i jest cennym owocem, który trwa mimo upływu czasu, tworzy więź między pokoleniami i łączy je w jednomyślnym podziwie”1.

ks. dr Wojciech Wojtyła

1 Przesłanie do artystów (8 grudnia 1965): AAS 58 (1966), 13.