W edukacji widzimy szanse na osiągnięcie życiowego sukcesu. Często nie traktujemy jej jako procesu, w którym we właściwym dla każdego tempie i w specyficzny dla konkretnej osoby sposób osiągamy kolejne umiejętności oraz kompetencje, prowadzące do osiągnięcia optimum możliwości rozwojowych. Wykształcenie, odebrane przez nasze dzieci, ma być przepustką do zdobycia dobrze płatnej pracy, gwarantować im samorealizację, zajmowanie pozycji społecznej zgodnej z naszymi aspiracjami. Jest elementem naszej tożsamości oraz jednym ze źródeł samooceny. Definiuje nas jako ludzi. Kim jesteś? Matką, pedagogiem, trenerem, synem, rehabilitantem? Jaka jest Twoja pierwsza odpowiedź na to pytanie?

Prawo i obowiązek

Prawo do edukacji, gwarantowane przez Konstytucję, rodzi jednocześnie obowiązki – rocznego przygotowania przedszkolnego, szkolny i nauki. Dotyczy ono wszystkich dzieci w wieku od 6 do 18 lat, niezależnie od ich stanu zdrowia i poziomu rozwoju – muszą one być uczestnikami zorganizowanego procesu edukacyjnego. Kształcenie specjalne organizuje się dla uczniów z niepełnosprawnościami (niepełnosprawnością intelektualną, wzroku, słuchu, ruchową, w tym z afazją, z autyzmem oraz zespołem Aspergera) oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym i niedostosowanych społecznie. Sposób jego realizowania określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej W sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, wydane 24 sierpnia 2017 roku. Uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego może uczęszczać do szkoły ogólnodostępnej, z oddziałami integracyjnymi, oddziałami specjalnymi, szkoły integracyjnej lub specjalnej. Ma także możliwość realizowania obowiązku szkolnego lub nauki w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodkach wychowawczych, ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych. Wybór typu szkoły lub ośrodka pozostaje w gestii rodziców lub opiekuna prawnego (z wyjątkiem młodzieżowych ośrodków wychowawczych, do których kieruje sąd). Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne sugerują typ szkoły według nich najodpowiedniejszy dla dziecka, w zależności od jego funkcjonowania i rodzaju niepełnosprawności, jednak ostateczną decyzję podejmują rodzice.

Teoretycznie decyzja należy do nich. Faktycznie – możliwość wyboru jest ograniczona: placówek specjalnych jest mało i najczęściej są przeznaczone dla ściśle określonych grup dzieci (np. obciążonych deficytami intelektualnymi, dysfunkcjami narządów zmysłów). Sytuacja ta sprawia, że dziecko nie może uczęszczać do właściwej dla siebie szkoły ze względu na odległość od miejsca zamieszkania lub wymusza pobyt w internacie. Innym czynnikiem ograniczającym dostępność jest ilość miejsc. W klasie terapeutycznej może uczyć się 15 uczniów posiadających opinie z takim wskazaniem. W klasie integracyjnej 20 uczniów, z tego pięciu posiadających orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Ponieważ organizacja pracy w tych oddziałach jest kosztowna, organy prowadzące szkoły niechętnie tworzą nowe. Istniejące klasy terapeutyczne oraz integracyjne zazwyczaj mają maksymalną liczbę uczniów, mimo że specyfika pracy w nich oraz potrzeby dzieci są argumentami za zmniejszeniem ich liczebności.

Agnieszka Suszko

– koordynator ds. kształcenia specjalnego w Montessori Mountain Schools, realizatorka kampanii FASD. Wiele lat edukowała domowo, także dzieci ze szczególnymi wymaganiami edukacyjnymi

fot. Eva Hajduk