Przedszkole jest pierwszą szkołą dla dziecka. To coś więcej niż realizowanie podstawy programowej, czy najwspanialszego programu wychowawczo-dydaktycznego. Podstawowym zadaniem przedszkola jest wychowanie dziecka do uniwersalnych wartości moralnych (takich jak na przykład: szacunek, uczciwość, sprawiedliwość, posłuszeństwo, przyjaźń i miłość, piękno i mądrość), wszechstronny rozwój i przygotowanie do pierwszego etapu osiągnięcia dojrzałości – do podjęcia nauki w szkole.

Przedszkole pełni ogromną funkcję społeczno-pedagogiczną. Zapewnia dziecku całościowy rozwój pod względem umysłowym, społeczno-moralnym, zdrowotnym, estetycznym i duchowym. Kontakt z rówieśnikami jest nieocenionym źródłem wzrastania na różnych płaszczyznach życia, a mądrze zorganizowana praca z dziećmi prowadzi do ich zintegrowanego rozwoju. Dzieci odkrywają własne możliwości, nabywają nowych umiejętności, poznają otaczający świat i zdobywają konkretną wiedzę.

Zmienia się świat, okoliczności i sytuacje. Wychowanie przedszkolne nie jest już takie samo jak choćby dekadę temu. Obserwujemy nowe wyzwania, problemy i zagrożenia. Należą do nich: hedonizm, relatywizm, konsumpcjonizm, zalew nieczystości (seksualizacja dzieci), antypedagogika (tzw. wychowanie bezstresowe), czy życie przed ekranem. Każdy z tych elementów wymagałby osobnego opracowania i przedstawienia alternatywy wychowawczej, jednak nie jest to celem tego artykułu, a wielu rodziców i wychowawców zdaje sobie z nich sprawę. Są jednak zagadnienia zawsze aktualne i ważne, we wszystkich czasach i bez względu na wszystko, które można określić, jako misję przedszkola wobec dzieci i rodziców. Ta misja to wychowanie na poziomie praktycznym, konkretnym, w codzienności do komunii z Chrystusem i do świętości.

Święty Jan Paweł II w Liście do Wychowawców, Katechetów i Rodziców z 6 czerwca 1991 roku pisze: ,,Na czym polega wychowanie? Wydaje się, że aby trafnie na to pytanie odpowiedzieć, nie można pominąć dwóch fundamentalnych prawd: po pierwsze, że człowiek jest powołany do życia w prawdzie i miłości; po drugie, że każdy urzeczywistnia siebie przez bezinteresowny dar z samego siebie. Odnosi się to zarówno do tych, którzy wychowują, jak i do tych, którzy są wychowywani”. A dalej: „Może nigdy tak bardzo jak dzisiaj wychowanie nie było nakazem życiowym i społecznym, który wymaga zajęcia stanowiska i zdecydowanej woli formowania dojrzałych osobowości”.

Wiek przedszkolny jest często traktowany infantylnie, a przecież jest to czas, w którym jest wiele okresów sensytywnych, ,,okien rozwojowych”, w których kształtuje się fundament pod przyszłe cnoty (wartości), wypracowywane w wieku przedszkolnym poprzez dobre nawyki. Na przykład okresem sensytywnym dla kształtowania posłuszeństwa jest wiek około czwartego roku życia. Potem jest coraz trudniej. Prawda psychologiczna ujawnia geniusz dziecka do siódmego roku życia w sferze duchowej i rozumowej. Człowiek jest duchem, który ma ciało – ta nauka głoszona przez filozofię personalistyczną Karola Wojtyły dotyczy także dzieci. Zrozumienie genealogii, czyli Bożego pochodzenia człowieka, ma fundamentalne znaczenie dla odkrywania znaczenia pierwszych lat w życiu dziecka i traktowania przedszkola jako pierwszego etapu zdobywania dojrzałości ludzkiej. Małe dziecko jest w rękach Ducha Świętego i zdumiewające są odpowiedzi małych dzieci, które mają szczęście do rozwoju w świadomych tego rodzinach i przedszkolach.

Dobre przedszkole to takie, w którym realizowane są powyższe idee, gdzie wychowanie idzie o krok przed edukacją, w którym dziecko ma czas być dzieckiem, w którym współpraca domu i placówki owocuje jednością oddziaływań na dziecko i gdzie każde dziecko traktowane jest podmiotowo i poważnie.

Wychowanie o krok przed edukacją

Edukacja przedszkolna jest niezmierne ważna. Każde przedszkole ma obowiązek realizować Podstawę Programową Wychowania Przedszkolnego, nie tylko dlatego, że takie są wymogi ministerialne, ale dla dobra dziecka. Na zakończenie edukacji przedszkolnej każdy absolwent powinien nabyć odpowiednie umiejętności, określane jako osiągnięcie dojrzałości szkolnej. Wbrew pozorom, nie chodzi tylko o to, żeby dziecko poznało alfabet, cyfry i umiało przeczytać słowa, miało wiedzę i dobrze rozwinięte zdolności intelektualne. Wszystko to jest bardzo ważne, ale na nic się nie zda, jeśli dziecko nie będzie umiało zdobytej wiedzy wykorzystać, czy jeśli zabraknie motywacji do nauki. A to zależy od wychowywania. Podstawowym kryterium dojrzałości szkolnej są umiejętności społeczne i emocjonalne, wartości wychowawcze nabywane w trakcie kilku lat pobytu dziecka w przedszkolu. Należą do nich między innymi:

– umiejętność odnalezienia swojego miejsca w nowym środowisku,

– posłuszeństwo, odpowiedzialność i samoobsługa,

– umiejętność wykorzystania zdobytych umiejętności i talentów,

– postawa otwartości i dzielności, pozytywne reagowanie na nowe wyzwania,

– samodzielne myślenie i działanie, stosownie do wieku,

– utrzymywanie porządku w swoich rzeczach,

– umiejętność doprowadzania rozpoczętej pracy do końca,

– postawa szacunku wobec dorosłych i rówieśników,

– umiejętność rozpoznawania i wyrażania emocji,

– umiejętność rozmowy, dialogu,

– rozumienie znaczenia ciszy i przestrzegania zasad w korzystania z mediów,

– przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny życia.

Wychowanie ma prowadzić do samowychowania i pracy nad sobą przez całe życie. Jest takie powiedzenie: wszystkiego, co najważniejsze w życiu nauczyłem się w przedszkolu… Rzeczywiście czas przedszkolny to fundament, który polega na wpajaniu dzieciom dobrych nawyków, mocnego ,,kręgosłupa” na całe dalsze życie.

Aby dziecko miało czas być dzieckiem

Z jednej strony czasami dzieci są traktowane infantylnie (co częściej dotyczy rozwoju duchowego i emocjonalnego), a z drugiej strony jest ogromny nacisk rodziców na prowadzenie w przedszkolach wielu zajęć dodatkowych, by stymulować np. rozwój intelektualny. Musi się ,,dziać”… Tymczasem muszą być zachowane odpowiednie proporcje i trzeba mieć świadomość, że dzieci potrzebują czasu na nawiązywanie relacji i swobodną zabawę. Jest niestety wiele przedszkoli, w których nauczyciele pełnią rolę zaprowadzania dzieci z zajęcia na zajęcia i kontrolowania, by na wszystko zdążyć. Z angielskiego na basen, z basenu na rytmikę, a z rytmikę na warsztaty z origami. Może to trochę przerysowany obraz, ale oddaje współczesną tendencję.

Tymczasem dzieci potrzebują zabawy, ciszy i spokoju bardziej niż kiedykolwiek. Zabiegani rodzice często nie mają czasu na cierpliwą zabawę z dzieckiem. Dlatego tak ważna jest zabawa w przedszkolu. Są różne rodzaje zabaw: ruchowe, plastyczne, intelektualne, manipulacyjne, tematyczne, itd. Wszystkie niezmierne ważne dla rozwoju dziecka. W wieku przedszkolnym właściwie dziecko uczy się tylko przez zabawę. Znajomość metodyki i form pracy przez nauczyciela jest niezbędna, bowiem dla przedszkolaka zabawa jest nauką, a potem w wieku szkolnym nauka jest pracą. Nie można nauczyć się pracowitości bez przejścia tych kolejnych etapów: zabawa – nauka – praca.

Żyjemy w czasach, w których mamy obowiązek bronić normalności i zdrowego rozsądku. Przypomnijmy sobie swoje dzieciństwo i to, co najbardziej lubiliśmy robić. Nie było tylu zabawek, gadżetów, nadmiaru wszystkiego, co skutkowało dobrymi owocami kreatywności i pomysłowości. Dziś dzieciom brakuje ,,braku”. To znaczy umiarkowania, żywej relacji i ciszy.

Współpraca domu i przedszkola

Na początku roku szkolnego we wszystkich przedszkolach odbywają się zebrania organizacyjne z rodzicami. Ustalane są zasady funkcjonowania placówki i wzajemnej współpracy. Warto ustalić również konkretny plan spotkań z rodzicami na kolejne miesiące i rozmawiać o sukcesach i trudnościach dzieci, by znaleźć wspólny plan działania. Jedność oddziaływań domu i przedszkola na dziecko jest niezmiernie ważna dla jego zrównoważonego rozwoju. Mówienie ,,jednym głosem” daje dziecku poczucie bezpieczeństwa i stabilności. Ponadto wzmacnia autorytet rodziców i wychowawców przedszkolnych.

Dzieci potrzebują jasnych zasad i granic. Oczywiście w ich naturze leży badanie tych granic i dlatego sprzeciw w niektórych kwestiach jest normalny. Nie można bać się sprzeciwu, ale z wykorzystaniem pozytywnej dyscypliny, która polega na rozwiązywaniu trudności i zadań (a nie metodzie ,,kija i marchewki”) stawiać wymagania. Malutkie dziecko zawinięte w becik uspokaja się. Dlaczego? Ponieważ było ściśnięte w łonie matki i czuło się bezpiecznie, a ten okres prenatalny pamięta do końca życia. Tak samo jasno określone zasady i wymagania dają poczucie bezpieczeństwa i porządkują życie. W przedszkolu można tworzyć tablice ze sprawnościami do świętości, kodeksem dobrego zachowania, czy naklejkami za starania o zdobywanie nowych umiejętności. W domu najlepszym wzmocnieniem starań dziecka jest poświęcona mu uwaga i życie z nim, a nie obok niego. Wymiana doświadczeń i indywidualne podejście do każdego przedszkolaka są podstawą sukcesu.

Każde jest jedno jedyne i niepowtarzalne. Ma prawo do bezwarunkowej miłości, do rozwoju, zdobywania nowych sprawności przez stawiane mu zadania i wymagania. Dlatego, aby dobrze wychowywać dziecko, musi być dobrze wychowany dorosły. Na dzieci mają wpływ nie tylko nauczycielki przedszkola z odpowiednimi kwalifikacjami i wiedzą, ale także wszyscy pracownicy placówki, z którymi dzieci mają kontakt. Niezmiernie ważna jest więc kultura osobista, postawa, moralność i duchowość wszystkich osób, które mają wpływ na dziecko.

Można sobie życzyć, by było jak najwięcej przedszkoli, w których wychowawcy i rodzice wspólnie odkrywają Boży plan wobec każde dziecka. Przecież to cud…

PROGRAM – DZIECKO W ŚWIECIE WARTOŚCI

(propozycja całorocznej pracy dla przedszkola)

WRZESIEŃ

Temat miesiąca: MOJE PRZEDSZKOLE. BAWIĘ SIĘ I UCZĘ.

Tematy tygodnia:

1. Ja w przedszkolu.

2. Grzecznie i bezpiecznie.

3. Poznajemy emocje.

4. Moja droga do przedszkola.

Cele ogólne:

– poznanie i utrwalenie nazwy przedszkola, nazwy grupy, wizerunku Anioła Stróża – patrona przedszkola,

– poznawanie rytmu dnia w przedszkolu, co po czym następuje – kształtowanie poczucia bezpieczeństwa,

– zapoznanie z zasadami bezpieczeństwa na sali, w łazience, szatni, korytarzu, na spacerze, itd.,

– zapoznanie się: mój kolega, moja koleżanka, poznanie pań,

– poznawanie wierszy, piosenek, literatury związanej z nową dla dzieci sytuacją przedszkolną,

– ćwiczenia sensoryczne, motoryka mała i duża,

– stopniowe poznawanie gier planszowych, zabaw stolikowych, zabawek, klocków – wdrażanie do ich poszanowania,

– nabywanie nawyku reagowania na polecenia nauczycielki, kierowane indywidualnie i do całej grupy,

– angażowanie starszych dzieci w pomoc młodszym – wzajemna pomoc i troska,

– kształtowanie umiejętności komunikowania się: dziecko–dziecko, dziecko–dorosły,

– wdrażanie do systematyczności podczas wykonywania codziennych czynności samoobsługowych, organizacyjnych,

– wyrabianie nawyku odkładania zabawek na wyznaczone miejsca, zabieranie kolejnej po odłożeniu aktualnie używanej,

– kształtowanie umiejętności skupienia uwagi na wykonywanej czynności,

– wdrażanie do używania zwrotów grzecznościowych w codziennych sytuacjach,

– kształtowanie umiejętności rozpoznawania i nazywania uczuć oraz wyrażania ich w odpowiedni sposób,

– wdrażanie do uważnego słuchania utworów literackich, wierszy, piosenek i nieprzeszkadzania innym.

SPRAWNOŚCI DO ŚWIĘTOŚCI: POSŁUSZEŃSTWO

Posłuszeństwo w praktyce:

– pozytywne nastawienie i przykład posłuszeństwa nauczyciela,

– reagowanie na polecenia nauczyciela,

– wydawanie jasnych i konkretnych poleceń,

– stawianie wymagań w samoobsłudze,

– pokazywanie pozytywnych rezultatów posłuszeństwa,

– wykonywanie przez dziecko zadań bez ociągania,

– pokazywanie pozytywnych przykładów posłuszeństwa na podstawie utworów literackich, Biblii, bajek, wartościowych filmów,

– zabawy ruchowe, w których dziecko uczy się reagowania na sygnały dźwiękowe,

– ekspresja ruchowa do muzyki, ćwiczenia motoryczne,

– utrwalanie zasad panujących w grupie,

– gry planszowe, w których ważna jest kolejność działania graczy i czekanie na swoją kolej,

– docenianie posłuszeństwa u dzieci – słownie, gestem, brawami – wzmacnianie właściwych zachowań.

Beata Nadolna

– pedagog z ponad 37-letnim stażem pracy, dyrektorka katolickiego przedszkola w Poznaniu, autorka książek o wychowaniu przedszkolnym i programów przygotowań dzieci do Pierwszej Komunii Świętej. Matka dwóch córek i babcia pięciorga wnucząt

fot. 123rf.com