W dzisiejszych czasach bardzo ważnym elementem wychowania staje się ukazanie przeszłości i jej wpływu na nasze życie. Wracanie do korzeni pozwala lepiej zrozumieć siebie i jest doskonałą okazją do nawiązania pozytywnych relacji z rówieśnikami.

Zaczęło się tak…

Nie jest łatwo zainteresować uczniów, żyjących w świecie nowoczesnej technologii, historią regionu, w którym żyjemy. Jednak warto spróbować.

Szkoła Podstawowa imienia Oskara Kolberga w Bukowie ma wiele doświadczeń w tym zakresie i wciąż poszukuje nowych metod pracy z wychowankami. Wszystko zaczęło się od wyboru patrona – Oskara Kolberga – znanego etnografa i folklorysty, który jakiś czas przebywał w Mogilanach.

Dwa lata trwały przygotowania do nadania szkole imienia. Najpierw rozpoczęliśmy współpracę z Muzeum Etnograficznym w Krakowie, później pozyskiwaliśmy eksponaty do izby regionalnej. W końcu znaleźliśmy scenariusz scenki obrzędowej ,,Gaik – Maik” w książce Piotra Płatka ,,Uroki polskiego roku”, z nutowym zapisem wszystkich melodii.

Wspólny wysiłek pracowników szkoły, rodziców, OSP w Bukowie oraz władz lokalnych zaowocował 19 maja 2005 roku udaną imprezą. Wiejski wystrój sceny, znane melodie ludowe, krakowskie stroje oraz barwne widowisko na długo pozostały w pamięci lokalnej społeczności, a my przekonaliśmy się, że wybraliśmy dobrą drogę. prowadzącą do integracji środowiska.

Pełną parą!

Ważny etap w rozwijaniu działalności regionalnej stanowiła ścisła współpraca z działem archiwum Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Pracownicy pomagali w zdobyciu archiwalnych materiałów na temat Bukowa i okolicy oraz sugerowali, jak zaplanować pracę w poszczególnych latach.

Nawiązanie współpracy z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Mogilanach to był krok milowy, ponieważ do naszego grona dołączyli profesjonalni instruktorzy tańca ludowego: pan Marek Harbaczewski, panie Katarzyna Targosz i obecna opiekunka Szkolnego Zespołu Regionalnego ,,Bukowioki” Izabela de Lehenstein Werndl. To oni nadali naszym występom ludowy charakter i zachęcali do bazowania na autentycznych przyśpiewkach i tańcach z naszego regionu. Zaś przychylność dyrektorów GOK-u, a szczególnie pani Martyny Strączek, zapewniła nam wypożyczanie strojów ludowych na szkolne uroczystości oraz prowadzenie zajęć tanecznych w wymiarze 2 godzin tygodniowo na terenie szkoły.

Udział w projekcie ,,Ślady przeszłości”, zorganizowanym przez Centrum Edukacji Obywatelskiej, przyczynił się do powstania szkolnego koła śladowiczów. Na zajęciach pozalekcyjnych systematycznie gromadzili się uczniowie starszych klas, aby pogłębiać wiedzę o swoim regionie. W ciągu siedemnastoletniej pracy z folklorem wyłoniły się istotne kierunki naszych działań: opieka nad odnowionymi kapliczkami, prowadzenie zajęć edukacyjnych w izbie regionalnej przez starszych uczniów dla klas I–III, przygotowywanie prezentacji multimedialnych na temat patrona szkoły oraz różnych form działalności placówki, a w ramach corocznych obchodów Dnia Patrona pomoc w organizacji szkolnego przeglądu zespołów regionalnych ,,Z folklorem na ty”.

Ważne miejsce zajmuje też kultywowanie tradycji w cyklu rok obrzędowy. Członkowie koła śladowiczów szczególnie lubią tematykę świąteczną i wspólne spożywanie tradycyjnych wypieków, które sami przygotowują. Wielu obrzędom towarzyszy poznawanie melodii z naszego regionu. Pieśni wesołe, rzewne, kolędy śpiewane przy wtórze różnych instrumentów, łatwo wpadają w ucho, odwołując się do przeżyć i doświadczeń uczniów.

Bardzo cieszy nas fakt, że udało się zainteresować najbliższą okolicą, historią i rodzinnymi tradycjami kilka pokoleń uczniów, którzy utrzymują kontakt ze szkołą. Służą pomocą w pisaniu projektów, pozyskiwaniu sponsorów i organizowaniu różnych uroczystości. Podczas jednego spotkania, zapytani, co dała im praca w kole śladowiczów, zgodnie odpowiedzieli: poczucie przynależności do grupy, radość ze wspólnego odkrywania przeszłości i umiejętność łączenia tradycji z tym, co nowe.

Chluba szkoły

Już od 10 lat prężnie działa Szkolny Zespół Regionalny „Bukowioki”. Tworzą go uczniowie klas III–VIII, podzieleni na dwie grupy wiekowe. Obecnie zespół liczy ponad 50 osób. ,,Bukowioki” prezentują scenki obrzędowe z regionu krakowskiego podczas imprez szkolnych, lokalnych i gminnych. Biorą też udział w przeglądach dziecięcych zespołów regionalnych.

Zespół w swoim repertuarze posiada kilka obszernych programów: ,,Gaik – Maik”, ,,Dożynki”, ,,Czego kalino w dole stoisz?”, ,,Na krakowskim Rynku”, ,,Na targu w Skawinie”, ,,Kolędnicy w bukowskiej izbie” oraz ,,Droga do niepodległości”. Na początku autorki widowisk korzystały z gotowych scenariuszy, a od dwóch lat układają własne, sięgając do dzieł Oskara Kolberga i archiwalnych źródeł, znajdujących się w Muzeum Etnograficznym w Krakowie.

Również uczniowie włączają się w tworzenie programów, zapisując własne dialogi gwarą podkrakowskiej wsi.

Dzięki uczestnictwu w ogólnopolskich projektach, np. „W ochronie tradycji”, a także wsparciu sponsorów, zespół posiada większość ubiorów ludowych wzorowanych na tradycyjnym stroju Krakowiaków Zachodnich.

,,Bukowioki” to jeden z nielicznych szkolnych zespołów folklorystycznych działających na terenie województwa krakowskiego.

Śpiew i taniec

„Bukowioki” prezentują pieśni i tańce wyłącznie z regionu krakowskiego, a dokładnie folklor Krakowiaków Zachodnich. Tańce to: krakowiaki, chodzony, walczyk i oberek. Natomiast piosenki i przyśpiewki pochodzą głównie ze zbiorów Oskara Kolberga, który właśnie w tej okolicy spędził wiele czasu, zapisując lokalną muzykę.

Już w klasach I–III nauczycielki wychowania początkowego wprowadzają piosenki i tańce ludowe. W III klasie zainteresowane dzieci mogą dołączyć do grupy młodszej „Bukowioków”, a w klasie V, znając już podstawowe kroki, przechodzą do grupy starszej. Plan lekcji całej szkoły układany jest tak, żeby jak najwięcej klas kończyło lekcje o tej samej porze i każdy mógł uczestniczyć w zajęciach zespołu. A chętnych jest wielu…

Na lekcjach muzyki również wprowadzane są pieśni bukowskie, zaś dzieci, które mogą pochwalić się umiejętnością gry na instrumentach, uczą się w domu poszczególnych partii instrumentalnych a w szkole łączą się w dziecięcą kapelę. Obecnie grają w niej skrzypce, altówka, basy, flety, ale mamy też młodego klarnecistę i trębaczkę, którzy sukcesywnie będą poznawać repertuar kapeli.

Sądzimy, że dorobek etnograficzny naszej szkoły jest dobrym przykładem na to, że można, poprzez zastosowanie różnych technik twórczych, przybliżyć uczniom dzieje i kulturę regionu, aby stworzyć silną więź z małą Ojczyzną.

Jolanta Żmuda

– nauczycielka języka polskiego, pasjonująca się etnografią, wiele lat prowadziła zajęcia regionalne z młodzieżą

Izabela de Lehenstein Werndl

– instruktor i choreograf tańca ludowego w zespołach „Bukowioki” i „Mali Krakowiacy”, nauczycielka muzyki i plastyki

fot. Archiwum Zespołu “Bukowioki”