Literatura starożytna zawiera liczne opisy relacji miedzy rodzeństwem. Z tego bogactwa warto wydobyć kilka wybranych, najciekawszych kwestii. Należą do nich z pewnością takie zagadnienia jak: konflikty, współpraca oraz więź rodzeństwa.

Konflikty

Pierwsza biblijna wzmianka na temat rodzeństwa ukazuje dramatyczną relację między dwoma braćmi: Kainem i Ablem. Stary Testament nie wspomina o kłótniach małżeńskich między Adamem i Ewą, ani też o napięciach w relacjach pierwszych rodziców z ich dziećmi. Pierwszy konflikt w rodzinie to zabicie Abla przez Kaina (Rdz 4). Poszło o zazdrość, poczucie, że się jest gorszym od brata. Bóg przyjął ofiarę Abla, a nie przyjął ofiary Kaina. Kain nie szukał przyczyn takiej sytuacji, lecz odpowiedział na nią agresją wobec brata. Cała sytuacja nie była zawiniona przez rodziców. Abel nie dał też bratu żadnego powodu do agresji. Kain nie poradził sobie z negatywnymi emocjami.

Kolejne biblijne opisy niemal nie wspominają o napięciach małżeńskich ani o problemach wychowawczych. Wiele miejsca poświęcają natomiast konfliktom między braćmi, bardzo rzadko między siostrami¹. Trzeba przyznać, że niektóre z tych napięć były zawinione częściowo przez rodziców. Chociaż Rebeka miała dwóch synów, to jednak preferowała młodszego Jakuba. I to ona w dużej mierze doprowadziła do uzyskania przez niego ojcowskiego błogosławieństwa. Nic dziwnego, że Ezaw, który sam sobie był winien, gdyż sprzedał swoje przywileje związane z byciem pierworodnym synem, zapłonął jednak gniewem na brata. Jakub musiał uciekać, bojąc się Ezawa (Rdz 27).

W kolejnym pokoleniu sytuacja się powtórzyła. Tym razem to jednak ojciec miał swojego ukochanego synka, Józefa. To jemu sprawił szatę, to jego traktował wyjątkowo. A ów zaczął miewać sny, w których widział całą rodzinę oddającą mu pokłon. Odpowiedzią na uprzywilejowane traktowanie i wysokie mniemanie o sobie była zazdrość, która doprowadziła do przemocy i sprzedania Józefa jako niewolnika kupcom z Madianu (Rdz 37).

Biblia zna wiele takich przykładów nieporozumień i konfliktów między braćmi, niektóre z nich zakończyły się śmiercią. Wielożeństwo i niewolnictwo w pierwotnym Izraelu sprawiały, że było sporo rodzeństwa przyrodniego. Związek między rodzeństwem nie był więc silny. Gdy dochodziło do konfliktów o władzę, zdarzały się przypadki zabijania swoich braci, aby wyeliminować konkurentów do tronu i zapewnić dostęp do władzy swoim dzieciom. Tak było w przypadku synów Gedeona. Jeden z nich doprowadził do śmierci pozostałych (Sdz 9). (Chodziło o braci przyrodnich.) Aż dziw bierze, jak wiele na kartach Biblii opisanych jest konfliktów między braćmi. Najczęstsze ich podłoże to chęć posiadania przywilejów (pierworództwo), władzy i pieniędzy. Znane są także nieliczne przykłady przemocy brata wobec siostry. Tak było w przypadku syna Dawida, który zgwałcił swoją przyrodnią siostrę (2 Sm 13).

Jakimś nawiązaniem do napięć między rodzeństwem jest przypowieść o Synu Marnotrawnym (Łk 15). W tym przypadku ojciec jawi się jednak jako osoba łagodząca konflikty między braćmi.

Biblia nie jest wyjątkiem w takim przedstawianiu rodzeństwa, a przede wszystkim braci. U legendarnych początków Rzymu stoją bliźniacy: Romulus i Remus. Stanęli do walki ze sobą i Romulus zabił brata.

Literatura starożytna, zarówno grecka, jak i łacińska, zarówno chrześcijańska, jak i pogańska, chociaż niewiele mówi o relacjach rodzeństwa w dzieciństwie, to jednak prezentuje sporo napięć między rodzeństwem w wieku dorosłym, które niejednokrotnie są pokłosiem błędów popełnionych przez rodziców. Warto skorzystać z tej lekcji, aby nie powtarzać tych samych błędów. Z drugiej strony warto wykorzystać dynamikę więzi rodzeństwa i jego zdolność do współpracy, czerpiąc z przykładu Jezusa Chrystusa, który do grona apostołów powołał dwa rodzeństwa.

ks. Marek Gilski

– dr hab., pracownik Wydziału Teologii Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II