W dobie informatyzacji oraz rozwoju nowych technologii powstaje wiele obowiązków uregulowań prawnych zagrożeń, jakie powstają w codziennym życiu. Jednym z nich jest prawna ochrona wizerunku dziecka. Zaliczany jest on zgodnie z polskim prawem cywilnym do dóbr osobistych człowieka, pozostających pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Ochrona wizerunku normowana jest przez ustawę z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych; zgodnie z art. 81 rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Zauważyć należy jednak, że dzieci nie posiadają zdolności do czynności prawnych, w związku z tym zgodę na udostępnienie ich wizerunku mogą wyrazić ich rodzice, przedstawiciele ustawowi bądź ustanowieni opiekunowie prawni.

Placówki oświatowe, publikujące zdjęcia na swoich stronach internetowych czy w serwisach społecznościowych – muszą uzyskać zgodę obojga rodziców na publikację tych zdjęć. Nie należy umieszczać obowiązku zgody w umowach czy regulaminach, ponieważ takie jej zastosowanie mogłoby stanowić klauzulę niedozwoloną.

Zgoda musi być dobrowolna i powinna przyjąć formę oświadczenia. Co ważne, zgoda na przetwarzanie wizerunku ucznia nie może być dorozumiana. Powinna ona zawierać takie informacje, jak: datę i miejsce udzielenia, cel, zakres, czas obowiązywania zgody, podpis potwierdzający jej udzielenie. Zgodę taką w każdej chwili możemy wycofać zarówno co do zasady, jak i w stosunku do pojedynczego zdjęcia, na którego publikację nie wyrażamy zgody. Przykładem zdjęć, które nie będą wymagały zgody, są np. zdjęcia wykonane podczas uroczystości szkolnych czy też wycieczek, na których jest większa grupa osób, a żadna z nich nie wysuwa się na główny plan, tj. stanowi szczegół zdjęcia.

Rodzic lub opiekun, który nie wyraził zgody na publikację wizerunku swojego dziecka lub podopiecznego, a mimo to szkoła podjęła się opublikowania wizerunku, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym, może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Zgodnie z wyrokiem WSA w Krakowie z dnia 26 października 2017 r. (sygn. I ACa 589/17), przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie, są: istnienie dobra osobistego, zagrożenie lub naruszenie tego dobra oraz bezprawność zagrożenia lub naruszenia.

Pamiętać należy, że w związku z tym, że na gruncie obowiązujących przepisów wizerunek jest traktowany jako dane osobowe, podlega on również pod ochronę danych osobowych, którą zapewnia ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych (RODO). Reasumując stwierdzić należy, że zawsze kiedy będziemy mieli zamiar opublikować wizerunek dziecka należy poinformować rodziców o zamiarze publikacji zdjęć dzieci oraz uzyskiwanie na to ich zgody (najlepiej w formie pisemnej). Jeżeli rodzice lub opiekunowie stwierdzą, że nie wyrazili zgody na publikację wizerunku, a szkoła nie zaniecha upublicznienia wizerunku, sprawę tę należy zgłosić Rzecznikowi Praw Dziecka.

dr Paweł Śwital