Szczerze mówiąc, niełatwo jest pisać o mądrości. Tylko człowieka naprawdę mądry wie, czym w istocie rzeczy jest mądrość. Czy więc jestem osobą na tyle mądrą, żeby o mądrości pisać? Nie wiem. Jestem osobą wierzącą i ufam, że mądrość jest darem Bożym, więc o mądrość się modlę i podejmuję też konkretne wysiłki w tym celu, aby ją zdobywać. Pojęcie mądrości jest wieloznaczne, więc najpierw zerknijmy do Wikipedii i zobaczmy, czego dowiemy się o pojęciu mądrość.

Mądrość – co to znaczy?

W Wikipedii czytamy: Mądrość w najwęższym znaczeniu to umiejętność podejmowania uzasadnionych decyzji, które w dłuższej perspektywie przynoszą pozytywne rezultaty. W innym ujęciu można powiedzieć, że mądrość to umiejętność praktycznego wykorzystywania posiadanej wiedzy i doświadczenia. W głębszym sensie, często stosowanym w różnych religiach, mądrość oznacza zdolność do działania nacechowanego głębokim, emocjonalnym zaangażowaniem, zwiększającego w długiej perspektywie czasowej nie tylko dobro własne, ale też dobro ogólne. W tym sensie używa się tego terminu w takich zwrotach jak np. mądrość życiowa, czy mądrość rodzicielska.

W obu tych znaczeniach mądrość wymaga nie tylko samej wiedzy, lecz także szeregu predyspozycji psychicznych, ale też duchowych i etycznych, takich jak: umiejętność oceniania spraw z jak najszerszej i możliwie jak najbardziej obiektywnej perspektywy; umiejętność panowania nad własnymi emocjami i popędami; posiadanie sprawnego mechanizmu psychicznego podejmowania decyzji.

Mądrość największym bogactwem człowieka

Zarówno filozofia jak i religie były zainteresowane mądrością. Mądrość jest tym, co pociąga ludzi o otwartych umysłach i wrażliwych sercach. Również w Biblii znajdujemy wiele tekstów mówiących o mądrości. Ta natchniona Bożym duchem Księga zawiera bogatą naukę o mądrości. Autor Księgi Mądrości ukazuje mądrość jako wielki skarb człowieka i bogactwo wewnętrzne, o które należy zabiegać i poświęcić wiele, aby zdobyć mądrość:

„Jeśli w życiu bogactwo jest dobrem pożądanym – cóż cenniejszego niż Mądrość, która wszystko sprawia? Jeśli rozwaga jest twórcza – któreż ze stworzeń bardziej twórcze niż Mądrość? I jeśli kto miłuje sprawiedliwość – jej to dziełem są cnoty: uczy bowiem umiarkowania i roztropności, sprawiedliwości i męstwa, od których nie ma dla ludzi nic lepszego w życiu. A jeśli kto jest żądny wielkiej wiedzy ona zna przeszłość i o przyszłości wnioskuje, zna zawiłości słów i rozwiązania zagadek, wiedza wyprzedza znaki i cuda, następstwa chwil i czasów” (Mdr 8,5–8).

Wiedza a mądrość

Wiedza, wykształcenie, może pomóc w osiąganiu mądrości, ale sama wiedza nie jest mądrością. Człowiek wykształcony nie zawsze jest mądry. Mądrość nie jest stanem umysłu, ale bogactwem umysłu, serca i woli człowieka. Człowiek mądry to ten, który umie wszystko wykorzystać z miłością dla dobra własnego i innych ludzi. Dobra, nie mylonego z przyjemnością lub doraźną korzyścią, ale dobra ostatecznego, jakim jest ostateczne szczęście i wieczne życie człowieka. W starożytności Arystoteles zaprzeczył myśleniu Platona, który twierdził, że wystarczy wiedzieć, aby dobrze żyć. Nie! Sama wiedza nie wystarcza!

Cnota mądrości

Czym jest cnota mądrości? Jest stałą umiejętnością odróżniania dobra od zła i wyborem dobra. W mądrość wpisane jest właściwe rozumienie dobra, prawdy i piękna. Człowiek mądry wie, że nie jest dziełem przypadku i że jego życie ma głęboki sens, związany z życiem wiecznym. Cnota mądrości uczy tak żyć, aby ten cel ostateczny, czyli życie wieczne, osiągnąć. Sztuką mądrości jest dokonywać właściwego rozeznania i zgodnie z celem, do którego zdążamy, dobierać odpowiednie środki. Zanim człowiek dojdzie do spełnienia celu ostatecznego, ma w życiu do spełnienia wiele celów pośrednich. Od chwili przyjścia na świat rodzice pomagają dziecku osiągać różne pomniejsze (ale jakże ważne) cele: dziecko uczy się mówić, chodzić, poznaje i nazywa świat. Uczy się pisać, czytać i zdobywa coraz większą wiedzę. Mądrzy rodzice uczą dziecko nazywać i wyrażać swoje uczucia. Czuwają nad sprawnością duchową, intelektualną i fizyczną swojego dziecka. Aby tak się działo, muszą wiedzieć, czego i dlaczego uczą dziecko. Jeśli dziecko ma zdolności plastyczne, rodzice, chcąc je rozwijać w dziecku, muszą podjąć odpowiednie działania. Co więcej, mądrzy rodzice nie tylko pomogą dziecku rozwijać jego talenty, ale zrobią to w odpowiedni sposób, aby dziecka nie przeciążyć zajęciami i nie odebrać mu pasji tworzenia.

Jakie cechy posiada mądrość?

Mądrość jest rozważna. Nie podejmuje decyzji pochopnie, przygląda się danej sprawie ze spokojnym namysłem i podejmuje decyzje po czasie rozeznawania.

W parze z mądrością idzie umiejętność słuchania. Mądrość słucha ze zrozumieniem i potrafi usłyszeć fałszywe nuty kłamstwa. Nie pozwoli oszukać się pięknym słówkom, ale też potrafi usłyszeć głos prawdy, nawet wśród wielkiego hałasu.

Zaprzyjaźniona jest mądrość z miłością i troską o innych. Dlatego potrafi nieść pomoc nawet z narażaniem się na zmęczenie i trudności. Oczy mądrości widzą to, co słuszne, a nie to, co egoistyczne.

Z natury rzeczy mądrość żyje w głębokiej więzi z pracowitością i wytrwałością. Wie, że te dwie towarzyszki to najlepsze przyjaciółki, które zawsze pomogą osiągnąć upragniony cel.

Przyjacielem mądrości jest przewidywanie. Ono ma wyjątkowo przenikliwy wzrok i potrafi dostrzec zagrożenia oraz zasadzki również wtedy, gdy one za nic nie chcą być zauważone.

Pokój serca to bliski przyjaciel mądrości. On właśnie sprawia, że mądrość czyni łagodnym ludzkie serce i rozdaje pokój oraz bezpieczeństwo wszystkim, z którymi się spotyka.

Wyrozumiałość jest piękną szatą mądrości. Wyrozumiała mądrość jest piękna dobrocią i miłością.

Mądrość żyje w przyjaźni również z uśmiechem i pogodą ducha. Nie traktuje siebie zbyt poważnie, dlatego poważnie i odpowiedzialnie może traktować innych. Tylko bez egoizmu można mieć w sercu pogodę ducha.

Jak zdobywać mądrość?

Mądrość to wielkie bogactwo, jakie może stać się udziałem człowieka. To skarb i trzeba się trudzić, aby ten skarb zdobyć. Mądrości uczymy się przez całe życie. Mądrość zdobywa ten, kto wprowadza w życie jej podstawowe zasady: podejmuje trud wyboru dobra; uczy się sztuki rozeznawania; świadomie wybiera to, czego słucha i na co patrzy; zdobywa wiedzę; zdobytą wiedzą służy dobru swoich bliskich; uczy się podejmować decyzje w odniesieniu do swego celu ostatecznego. Ten, kto pragnie mądrości wie, że w dążenie do mądrości wpisane jest też wyrzeczenie i pogodna rezygnacja z tego, co myli mądrość z przyjemnością.

Słowo z Księgi Mądrości na koniec… ku pokrzepieniu serca

„Mądrość jest wspaniała i niewiędnąca:
ci łatwo ją dostrzegą, którzy ją miłują,
i ci ją znajdą, którzy jej szukają,
uprzedza bowiem tych, co jej pragną, wpierw dając się im poznać.
Kto dla niej wstanie o świcie, ten się nie natrudzi,
znajdzie ją bowiem siedzącą u drzwi swoich.
O niej rozmyślać – to szczyt roztropności,
a kto z jej powodu nie śpi, wnet się trosk pozbędzie:

sama bowiem obchodzi i szuka tych, co są jej godni,
objawia się im łaskawie na drogach
i wychodzi naprzeciw wszystkim ich zamysłom”

(Mdr 6,12–16).

s. M. Urszula Kłusek SAC

– pallotynka, wieloletnia katechetka. Autorka artykułów i książek dla dzieci, rodziców, katechetów i nauczycieli. Prowadzi spotkania dotyczące współczesnych zagrożeń w wychowaniu i rozwoju dzieci

fot. unsplash.com