Od 15 lat pracuję w szkole dla dziewcząt. Mimo powszechnej opinii, że edukacja zróżnicowana ze względu na płeć to relikt przeszłości, widzę jej ogromne zalety. Chcę pokazać, jakie konkretne możliwości daje praca z grupą dziewcząt, jakie wyzwania stawia przed nauczycielami i wychowawcami – i wreszcie, dlaczego warto pracować w takich szkołach i zakładać takie placówki.

Praca z dziewczynami jest niezwykle pasjonująca. Ich świat emocjonalny, wrażliwość na szczegóły, relacyjność – to cechy, które możemy wykorzystać w sposobie nauczania.

Świat konkretów

Zainteresowanie dziewcząt skupia się przede wszystkim na świecie konkretnym. Jeśli wiedzą, że coś czemuś lub komuś służy, to angażują się dużo bardziej. Dlatego też ucząc pokazujemy im praktyczne zastosowanie konkretnej wiedzy. Dla dziewcząt sama liczba jest mało interesująca, sam wynik – mało ciekawy. Chcą wiedzieć, z jaką prędkością potrafi biec słoń lub przemieszcza się najszybszy ptak. Zadania matematyczne muszą być ciekawe, dotyczyć ich życia. Gdy liczą powierzchnię pola trójkąta zależnego tylko od długości boków, to najlepiej, gdy będzie to kawałek tortu lub powierzchnia trójkątnej działki. Ciekawą metodą wykorzystywaną przez nasz zespół matematyczny jest metoda „myślącej klasy”. „Klasa myśląca matematycznie” ma na celu uaktywnić uczennice, pobudzić je do logicznego myślenia oraz stwarzać warunki do wzajemnego uczenia się. Uczennice pracują w losowo wybieranych, maksymalnie trzyosobowych grupach, przy pionowych ścieralnych tablicach. Tablice te dają uczennicom prawo do pomyłek i tym samym gwarantują większą swobodę myślenia. Mała liczebność grup eliminuje tzw. efekt gapowicza. Nauczyciel jest tutaj bardziej przewodnikiem niż podającym wiedzę. Jego rolą jest krótko wprowadzić w problem, sformułować zadanie, następnie dostarczać jego modyfikacje lub kolejne zadania, pogłębiające rozumienie tematu. Praca w grupach kończy się podsumowaniem oraz notatką sporządzoną przez uczennice: „Co chciałabym zapamiętać dla siebie, kiedy po tygodniu/miesiącu zapomnę, co było na lekcji?”. Celem samodzielnej notatki jest oddanie uczennicom częściowej odpowiedzialności za ich proces uczenia oraz umożliwienie zapisania wniosków własnymi słowami.

Świat szczegółów

Dziewczęta skupiają się na szczegółach. Potrzebują dużo konkretnych przykładów, by dojść do uogólnionych twierdzeń. Charakteryzuje je myślenie indukcyjne. Łatwo wyegzekwować od nich staranność (widać to na przykład w prowadzeniu zeszytów). Uczą się pisząc, dlatego warto zachęcać je do robienia notatek. Inną ich cechą jest widzenie złożoności sytuacji, wielości rozwiązań. Jest to bardzo przydatne w omawianiu lektur, dzieł sztuki, sytuacji wychowawczych. Jednak w zakresie przedmiotów ścisłych często mają kłopot ze znalezieniem najprostszego rozwiązania i nie zawsze pamiętają o celu. Częściej niż chłopcy mają trudności z precyzyjną wypowiedzią, budowaniem definicji, zauważeniem istotnych właściwości. Zadaniem nauczyciela jest porządkowanie wiedzy, pokazywanie stałych prawidłowości, które mogą im pomóc dojść do trafnych rozwiązań, bez niepotrzebnego nakładu pracy.

Bardzo ważna jest przestrzeń, w której przebywają. Są wrażliwe na wystrój sali, w której mają lekcje. Warto zadbać o małe szczegóły, takie jak kwiaty, kolorowe karteczki z hasłami motywującymi. W odpowiednich miejscach ustawiamy ławeczki, pufy, sofy by mogły tam poczytać czy porozmawiać w czasie przerwy. Angażujemy je w aranżację przestrzeni, za którą będą odpowiedzialne.

Świat relacji

Dla dziewcząt współpraca, relacje z innymi są szczególnie ważne. Lubią pracować w małych grupach. Wykorzystujemy to nie tylko na matematyce czy lekcjach języka obcego. Pracujemy w ten sposób zarówno w obrębie danej klasy, jak i w grupach różnorodnych wiekowo. Starsze uczennice lubią pomagać młodszym. Dziewczynki zdolniejsze słabszym. Można to wykorzystać na wiele sposobów, dając im odpowiednie zadania, na przykład: poprowadzenie godziny wychowawczej dla młodszych koleżanek, udział w szkolnym parlamencie czy w zespole redagującym gazetkę szkolną. Wrażliwość na drugiego człowieka przejawia się także w różnych formach wolontariatu, który realizujemy w naszej szkole.

Dziewczyny, ucząc się, używają dużo więcej słów niż chłopcy. Często potrzebują upewnić się, czy dobrze rozumieją dane zagadnienie. Planując lekcje, nie tylko wychowawcze, trzeba przewidzieć czas na zadawanie pytań, dyskusję. W przeciwnym razie albo cała lekcja stanie się jedną wielką dyskusją, albo sfrustrowane uczennice nie będą w stanie skupić się na nowych treściach.

Często organizujemy występy publiczne, debaty, TED-y. Są one bardzo ważne dla dziewczyn. Od recytacji wierszy począwszy, przez występy teatralne, szkolną Galę Talentów czy w końcu debaty oksfordzkie, uczymy je współpracy i pewności siebie. Mimo że dziewczynki z zasady nie lubią zmian, często zmieniamy miejsca, w których siedzą. Chcemy by zawierały nowe przyjaźnie, mogły otwierać się na nowe sytuacje. Ta nauka budowania relacji w szkole dla dziewcząt jest kluczowa dla ich dalszego rozwoju.

Świat emocji

Wrażliwość dziewcząt „wymusza” odpowiedni sposób zwracania się do nich. Ma to bardzo duży wpływ na ich poczucie bezpieczeństwa i akceptacji. Potrzebują słów doceniających ich wysiłek. Dziewczyny mają tendencję do niedoceniania własnych możliwości, nawet jeśli osiągają dobre wyniki – dlatego potrzebują ciągłego motywowania. W naszej szkole służą temu autorskie programy wychowawcze, które angażują ich rozum, wolę i emocje.

Forma wyrazu też jest dla nich bardzo ważna. Uwielbiają teatr, śpiew, dramę, scenki rodzajowe, w których wyrażają siebie. Te formy wykorzystać można właściwie na wszystkich lekcjach. W ten sposób mają okazję przeżyć, odczuć, zrozumieć i zapamiętać daną postać, informację. Eksperymenty łączymy z muzyką. Sztukę z matematyką. Interdyscyplinarność jest stale obecna w naszych autorskich programach, szczególnie w klasach licealnych.

W zdrowym ciele zdrowy duch!

Do aktywności sportowej zachęcamy dziewczynki od najmłodszych lat poprzez oferowanie im możliwości uprawiania różnych sportów: od akrobatyki po szermierkę. Nie jest dla nich tak ważna rywalizacja, jak dla chłopców, jednak bycie w drużynie sportowej to kolejna okazja do pracy zespołowej. Organizujemy olimpiady sportowe, biegi przełajowe czy rodzinną strefę FIT angażując nie tylko uczennice, ale również całe rodziny.

Jest jeszcze wiele sposobów docierania do umysłu, woli i uczuć naszych uczennic. Codzienna praca nad charakterem powoduje, że dziewczyny nie tylko osiągają co roku bardzo wysokie noty na egzaminach, ale również angażują się w szereg projektów społecznych, realizują swoje pasje, potrafią wspierać się wzajemnie. Absolwentki naszej szkoły podejmują różnorodne studia w Polsce i za granicą, pracują naukowo, zakładają własne firmy i szczęśliwe rodziny.

Sylwia Watrakiewicz