Wydaje się, że nowe technologie zdominują naukę, wypierając tradycyjne podręczniki, dzięki swej interaktywności i zdecydowanie większej atrakcyjności. Badania naukowe pokazują jednak, że choć nauka z ekranu może wydawać się przyjemniejsza, jest zdecydowanie mniej efektywna.

Już badania z roku 2011 (Daniel Wegner, Betsy Sparrow, Jenny Liu) pokazały, że gdy korzystamy z Internetu do wyszukiwania informacji, z reguły pamiętamy zaledwie gdzie tę informację widzieliśmy, jednak zapominamy wyszukanej treści. O ile nie zrobimy pisemnych notatek, wiedza umyka, pozostaje tylko niejasne wrażenie, że “gdzieś o tym słyszeliśmy”.

Nauka z ekranu jest mało efektywna. Tematem tym zajął się zespół: Patricia A. Alexander i Lauren M. Singer z Uniwersytetu Maryland, a wyniki ich badań powinny stać się ostrzeżeniem dla entuzjastów nowinek postulujących większe wykorzystanie mediów elektronicznych w nauce. Badaczki prace swe rozpoczęły od analizy wszystkich badań, które ukazały się na temat nauki z ekranu od roku 1992 do 2016. Okazało się, że gdy tekst ma więcej niż jedną stronę (ekran) długości uczniowie mają problem, by przeczytać go ze zrozumieniem. Jest to wynikiem zaburzenia płynności czytania wskutek przewijania tekstu na ekranie.

Badaczki przeprowadziły następnie trzy eksperymenty (podsumowane w publikacji z 2017 r.), porównujące rozumienie tekstów drukowanych i ekranowych. Młodzi ludzie zaznaczali, czy wolą czytać teksty drukowane czy ekranowe (większość wolała ekran). Następnie mieli określić główne przesłanie tekstu i kluczowe informacje i dokonać samooceny – na ile dobrze poradzili sobie z zadaniem. Uczniowie czytali szybciej teksty ekranowe i oceniali, że świetnie sobie poradzili. Jednak obiektywna analiza udowodniła, że lepiej rozumiane były teksty drukowane. Choć w obu przypadkach uczestnicy eksperymentów potrafili odtworzyć główną myśl, przy czytaniu tekstów ekranowych mieli problemy z wyłapaniem kluczowych, ważnych treści. Jedynym przypadkiem, równego poziomu wykonania zadania było odczytanie i odtworzenie krótkich, jednoakapitowych, prostych informacji.

Wnioski praktyczne – jak się uczyć?

Dlatego gdy zależy nam na tym, by uczniowie przeczytali ze zrozumieniem i przyswoili konkretne treści – potrzebne są drukowane podręczniki. Gdy chodzi z kolei o złapanie “ogólnego wrażenia” – możemy korzystać z wersji elektronicznych tekstu. Powinny one jednak być bardziej kompaktowe, mieszczące się na jednym ekranie.

W badaniach Alexander i Singer tylko jedna grupa radziła sobie równie dobrze w czytaniu ze zrozumieniem obu form tekstu – ci, którzy celowo opóźniali czytanie z ekranu, zamiast prześlizgiwania się wzrokiem. Dlatego jeśli konieczne jest korzystanie z mediów elektronicznych z braku tekstu drukowanego warto świadomie i celowo czytać powoli.

Praca badaczek udowadnia jedno – nawoływania by rezygnować z podręczników na rzecz tabletów choć mogą mieć uzasadnienie ekonomiczne, u przeciętnego ucznia pogłębią tylko jego problemy z nauką.

Sparrow B, Liu J, Wegner DM. Google effects on memory: Cognitive consequences of having information at our fingertips. Science. 2011;333 :776-778.

Singer Trakhman, Lauren & Alexander, Patricia. (2017). Reading on Paper and Digitally: What the Past Decades of Empirical Research Reveal. Review of Educational Research. (In Press). 10.3102/0034654317722961.