Podczas Świąt Wielkanocnych wielu chrześcijan pozdrawia swych bliskich słowami radości. Wśród nich jest także okrzyk na cześć Boga, bardzo często powtarzany w okresie Wielkanocy: Alleluja! Zawierają go teksty liturgiczne i niemal wszystkie pieśni sławiące zmartwychwstałego Pana.

„Alleluja” ma etymologię hebrajską: „hallelujah”, albo „hallelu-Jah” oznacza „wychwalajcie Jahwe”. Jest to aklamacja biblijna, wychwalająca Jahwe, a jednocześnie zwrot nawołujący do Jego wychwalania.

Zwroty ten jest użyty dwadzieścia cztery razy w Starym Testamencie, głównie w Księdze Psalmów, a także cztery razy w greckiej transkrypcji w Nowym Testamencie. Po raz pierwszy pojawił się w Psalmie 104 (w. 35). Z wyjątkiem Psalmu 135 aklamacja ta wprowadza lub kończy psalmy, w których się znajduje.

To także tytuł grupy Psalmów (113–118), odmawianych w Izraelu, każdego roku, podczas święta Paschy. „Halleluya” śpiewano nie tylko podczas ofiarowania baranków paschalnych, ale także w inne święta żydowskie: w rocznicę Poświęcenie Świątyni Jerozolimskiej, czy w Święto Namiotów, gdy wiwatowano na cześć Jahwe, wznosząc palmowe gałązki. Jak bowiem prorokował Tobiasz: „Bramy Jerozolimy rozbrzmiewać będą pieśniami wesela, a wszystkie jej domy zawołają: <Alleluja, niech będzie uwielbiony Bóg Izraela>” (Tb 13,18).

W Apokalipsie św. Jana Apostoła znajduje się zwrot: „na niebie mówiących Allelu-Ja! Zbawienie i chwała moc Bogu naszemu jest” (Ap 19,1 – Biblia ks. Jakuba Wujka), „jak gdyby głos wielkiego tłumu w niebie – mówiących; Alleluja!” „Alleluja” stanowi tutaj wprowadzenie do serii hymnów. Okrzyk ten powtarzają wybrani, wezwani na ucztę Baranka i jest to „głos donośny wielkiego tłumu w niebie” (por. Ap 19,1–10). Oznacza on nieustanny triumf Boga i Baranka.

Zwrot „Alelluja” stał się częścią chrześcijańskiej liturgii kościelnej. Wszedł także w obszar języka potocznego jako okrzyk radości, tekstów piosenek w muzyce rozrywkowej, czy też życzeń na kartkach pocztowych lub na wystawach sklepów oferujących artykuły związane ze Świętami Wielkanocnymi. Stał się też częścią najczęściej powtarzanego zwrotu życzeniowego w tym okresie: „Wesołego Alleluja!” – co często jest błędnie rozumiane jako „Wesołych Świąt”. W rzeczywistości znajomość znaczenia tego zwrotu jako „Wychwalajcie Jahwe!” jest rzadko spotykana.

W liturgii katolickiej Mszy św. „Alleluja” występuje bezpośrednio po drugim czytaniu biblijnym, tuż przed odczytywaniem słów Ewangelii, która jest Dobrą Nowiną. Alleluja to hymn radości ku czci Tego, który jest obecny w zgromadzeniu wiernych, który się objawia – to Jego teofania. Zwykle towarzyszy mu odpowiedni, na daną niedzielę, werset przed Ewangelia, który przywołuje prawdę o teologicznym znaczeniu aklamacji.

W okresie Wielkiego Postu śpiew „Alleluja” jest zastępowany aklamacją „Chwała Tobie, Królu wieków” lub „Chwała Tobie Chryste, Królu wiecznej chwały”. Używa się ich także w dni powszednie po tych niedzielach oraz w Wielkim Tygodniu, do Wielkiego Piątku włącznie. Celem jest także to, by wołanie „Alleluja” tym bardziej zabrzmiało na Wielkanoc.

Muzyka sakralna przez całe wieki poszukiwała odpowiednich środków wyrazu duchowej radości i eschatologicznej nadziei, która łączy się ze słowem „Alleluja”. Najbardziej znane „Alleluja” stworzył G.F. Handel. Także imponująco brzmi ono we współcześnie komponowanych Mszach, np. w „Missa pro pace” Wojciecha Kilara.

Wyjątkowo podniosłe „Alleluja” śpiewają też Kościoły wschodnie i liczne chóry muzyki cerkiewnej. Najczęściej „Alleluja” powtarzane jest wielokrotnie w akatyście (nabożeństwach w tradycji bizantyjskiej odmawianych czy śpiewanych ku czci Chrystusa, Matki Bożej i świętych) po każdym z kontakionów – jak rodzaj refrenu.

Współcześnie liczne ruchu odnowy duchowej w Kościele oraz różnorakie wspólnoty szczególną rolę przykładają do modlitwy uwielbienia. Dlatego też bardzo często sięgają w swych modlitwach do śpiewu „Alleluja”, jako refrenu psalmów, hymnów czy kantyków.

„Alleluja” jest wyrazem chwały dla Boga i dziękczynieniem za szczególne dary. Największym z tych darów jest powstanie Chrystusa z martwych, zwycięstwo nad śmiercią, a tym samym zapowiedź powrotu do życia tych wszystkich, którzy zmarli w Chrystusie. „Alleluja” głosi triumf Zmartwychwstałego, Zwycięzcy śmierci, piekła i Szatana. Głosi też Jego Boską i ludzką naturę, zespoloną w Osobie Syna Bożego.

Za ziemskiego życia Jezus – jako Syn Boży – był absolutnie pewny tego, że odniesie zwycięstwo nad największym wrogiem człowieka – grzechem, śmiercią i Szatanem. Zapowiadał, że „trzeciego dnia” zmartwychwstanie. „Alleluja” jest potwierdzeniem spełnienia się wszystkich obietnic i zapowiedzi.

ks. Andrzej Zwoliński – kierownik Katedry Katolickiej Nauki Społecznej na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Duszpasterz, publicysta i wykładowca