Doświadczenie sensu w życiu wydaje się niezbędne, aby móc szczęśliwie żyć. Jednak ludzie – zarówno młodzież, jak i dorośli – idą czasem odwrotną drogą: szukają szczęścia, bo myślą, że to da im poczucie sensu. Tymczasem ta ścieżka prowadzi nieraz do różnych form emocjonalnego uwikłania i cierpienia. Zwłaszcza jeśli ktoś przez „szczęście” rozumie po prostu przeżywanie przyjemności i satysfakcji. W takich chwilach, kiedy człowiek doświadcza życia jako porażki lub zagubienia, remedium może stać się dla niego odkrywanie sensu w codzienności oraz uwaga zwrócona na prawdziwy sens swojego życia. Sens może leczyć – to jedno z odkryć Viktora E. Frankla, wiedeńskiego psychiatry i psychoterapeuty, które stanęło u podstaw jego szkoły psychoterapii zwanej logoterapią i analizą egzystencjalną.

Logoterapia jako psychoterapia

Podejście Viktora Frankla (1905–1997) do problemów życia psychicznego jest szczególnie użyteczne dla osób, które tymi problemami zajmują się zawodowo – jako psycholodzy, psychoterapeuci, lekarze, ale też jako pielęgniarki, pracownicy socjalni czy doradcy. Jednak myślenie logoterapeutyczne może być też bardzo przydatne dla tych, którzy z rozmaitymi trudnościami życiowymi ludzi spotykają się jako wychowawcy, pedagodzy, katecheci czy duszpasterze (Szykuła 2022).

Spójrzmy jednak najpierw na logoterapię jako specjalistyczną metodę pomagania zaadresowaną do osób, które doświadczają dysfunkcji, zaburzeń i chorób w życiu psychicznym. Twórca logoterapii opisywał swoje podejście w odniesieniu do teorii dominujących w jego środowisku. Pracował i mieszkał w Wiedniu, dlatego polemizował z obecnymi tam kierunkami: psychoanalizą i psychologią indywidualną. Stąd logoterapia została nazwana III wiedeńską szkołą psychoterapii (po psychoanalizie Freuda i psychologii indywidualnej Adlera). Frankl nie zgadzał się, że dominującym dążeniem człowieka jest dążenie do przyjemności, jak chciał Freud, ani też dążenie do mocy, jak twierdził Adler. Według Frankla taką dominującą tendencją i potrzebą życia psychicznego człowieka jest dążenie do sensu (Frankl 1998, 2012). Połączenie greckich słów logos (słowo, sens, wyjaśnienie) i therapeo (troszczę się, leczę, dbam) streszcza istotę tej terapii jako: dbanie o sens i wyjaśnianie życia oraz leczenie poprzez pomoc w odnalezieniu sensu (Szczukiewicz P., Szczukiewicz A. 2018).

Wśród różnych szkół psychoterapii logoterapia może być rozumiana jako oryginalna metoda działań psychoterapeutycznych zarówno jeśli chodzi o założenia teoretyczne, jak też sposób, obszar problemów, cele terapii czy swoiste techniki terapeutyczne. W odróżnieniu od tych modeli terapeutycznych, które koncentrują się głównie na redukcji objawów, logoterapia kładzie nacisk na pomoc jednostce w odkrywaniu osobistego sensu – nawet w obliczu cierpienia, winy czy śmierci. Frankl (2010) utrzymywał, że człowiek jest istotą wolną i odpowiedzialną, zdolną do autotranscendencji – przekraczania samego siebie w kierunku wyższych wartości, ludzi czy celów – jak również do autodystansu, który pozwala mu przyjąć refleksyjną postawę wobec własnego istnienia. Egzystencjalna triada Frankla – wolność woli, wola sensu i sens życia – stanowi fundament jego filozofii terapeutycznej. W tym ujęciu wola sensu jest podstawową siłą motywacyjną, która prowadzi człowieka do znalezienia sensu życia nawet w najbardziej ekstremalnych warunkach, bowiem życie ma sens niezależnie od okoliczności.

(…)

Piotr Szczukiewicz – dr n. hum. w zakresie psychologii, nauczyciel akademicki, psychoterapeuta, logoterapeuta, superwizor

więcej: w październikowym numerze “Wychowawcy” –