Niewiele jest takich miejsc w Polsce, które mogą się pochwalić tym, że przez lata gościły u siebie dwóch wielkich Polaków i wybitnych ludzi Kościoła. Zrządzeniem Bożym, małe, zagubione na Podhalu, Czerwienne jest jednym z nich. Ks. prymas Stefan kardynał Wyszyński i św. Jan Paweł II dla naszej góralskiej społeczności byli i są najwyższymi autorytetami. Jest więc zupełnie zrozumiałe, że inicjując w Czerwiennem dzieło integracji, im właśnie zawierzyliśmy opieką nad jego trwaniem. W naturalnej konsekwencji właśnie oni stali się patronami naszych placówek: przedszkola i szkoły podstawowej. Nasza szkolna społeczność zawdzięcza im bardzo wiele. Dzięki ich opiece i duchowemu wsparciu wyszliśmy ze wszystkich dotychczasowych, po ludzku myśląc, nierozwiązywalnych problemów. Działo się tak dlatego, że bezgranicznie zaufaliśmy ich pośrednictwu u Boga, przez Maryję. Dzięki Prymasowi Wyszyńskiemu i Janowi Pawłowi II nauczyliśmy się odpowiedzialnie podejmować trudne zadania. Oni pokazali nam, jak dostrzegać w każdym człowieku – zwłaszcza słabym, niepełnosprawnym, zagubionym – bliźniego, brata i samego Jezusa.

Historia naszej szkoły i jej misji ma także swoje osobowe źródło. Jest nim nasz pierwszy niepełnosprawny uczeń, którego potrzeby wskazywały kierunek rozwoju integracji w Czerwiennem. Pan Bóg zsyła nam różne dary i prosi o ich przyjęcie. Myśląc po ludzku, czasami wydaje się, że nie są one dobrodziejstwem, lecz karą, najczęściej niczym niezasłużoną.

Taki trudny dar ofiarował Pan Bóg przed 38 laty młodemu małżeństwu: 19-letniej dziewczynie i 20-letniemu chłopcu. Darem tym było ich pierwsze dziecko – syn Seweryn. Radość młodych rodziców z narodzenia upragnionego potomka trwała bardzo krótko. Dziecko nie spało całymi nocami, zachowywało się inaczej niż inne dzieci. Opiekę nad nim musiała roztoczyć cała rodzina. Zdiagnozowano autyzm. Rodzice, mimo młodego wieku, silni miłością i wiarą, przyjęli ten dar od Boga z maryjnym fiat voluntas Tua w sercu. Od tego czasu do dziś konsekwentnie idą obraną wówczas drogą. Ich trud, determinacja i upór przyniosły niespodziewanie obfite owoce.

Sam Seweryn z czasem zaczął zdawać sobie sprawę z własnej odmienności i na miarę swojej wrażliwości wyraził swą wdzięczność w wierszu pt. „Mamie”:

Autyzm to ambicja Boga,

uatrakcyjnienie autentyczności.

Jest jak apokalipsa – trwoga,

u progu życia matczynej wolności.

 Razem kroczymy przez pauzy naszego

autystycznego świata.

Mama nie patrzy obojętnie na trudy

swego brata.

Ubogi jest człowiek autystyczny na całym

ubogim autystycznym świecie,

który patrzy jak jego życie dodaje bólu

lubianej kobiecie.

Pan Bóg przez Seweryna i jego bliskich realizował swój plan. Planem tym było utworzenie w Czerwiennem szkół, w których swoje miejsce miałyby wszystkie dzieci: sprawne i niepełnosprawne. To Seweryn otwierał nam kolejne szkoły, to on i jego niepełnosprawni koledzy byli inspiracją do podejmowanych dalszych działań.

Im właśnie, osobom które mają trudniej, zostało poświęcone Dzieło Integracji Dzieci Niepełnosprawnych, realizowane od chwili przyjęcia Seweryna do szkoły, od 1999 roku. Wówczas to w ramach innowacji pedagogicznej została utworzona w naszej szkole pierwsza na Podhalu klasa integracyjna. Szkoła Podstawowa liczyła wówczas 106 uczniów, w tym teroje uczniów niepełnosprawnych. Pomimo rozpoczętego Dzieła Integracji Dzieci Niepełnosprawnych, ówczesne władze gminy postanowiły Szkołę Podstawową nr 2 w Czerwiennem zlikwidować. Kiedy w 2001 roku ważyły się losy szkoły, biegliśmy na Bachledówkę i tam prosiliśmy o pomoc Matkę Bożą z Jasnej Góry. Tam szukaliśmy sił do dalszej pracy. I Jasnogórska Pani nam ich udzielała.

W roku 2000 Dzieło Integracji Dzieci Niepełnosprawnych w Czerwiennem ofiarowaliśmy ukochanemu Ojcu Świętemu, jako Dar Jubileuszowy. Jan Paweł II przyjął to Dzieło to z rąk o. Ludwika Kaszowskiego, zaprzyjaźnionego ze szkołą w Czerwiennem paulina, i pobłogosławił. W pełni też zaakceptował plan, oparty na bliskiej mu koncepcji patrzenia na drugiego człowieka jako na osobę, której należy się szacunek z racji tego, że Bóg powołał ją do życia i nadał jej szczególną godność. Ani choroba, ani patologiczne skłonności nie są w mocy odebrać człowiekowi godności dziecka Bożego. Tymczasem współczesny świat coraz częściej zachęca do wyrzucania niewygodnych ludzi na margines, odrzuca się dzisiaj słabych, chorych, piętnuje takich, którzy się pogubili na życiowych drogach, choć często ich jedyną winą była słabość lub bezbronność. Żaden człowiek, a szczególnie dziecko czy człowiek młody, jeszcze nie w pełni ukształtowany, nie powinien zostać bez pomocy, nikt nie powinien być odrzucony ze względu na nieswoje winy. Jan Paweł II na krakowskich Błoniach, w 2002 r., uczył nas wszystkich: „Trzeba spojrzenia miłości, aby przyjść z pomocą dziecku zaniedbanemu duchowo i materialnie; aby nie odwracać się od chłopca czy dziewczyny, którzy zagubili się w świecie różnorakich uzależnień lub przestępstwa…”.

Słowa te są szczególnie ważne w czasach, kiedy w świetle różnego rodzaju rankingów efekty wychowawcze szkoły stają się mniej ważne od efektów dydaktycznych. Tymczasem dziś bardziej niż kiedykolwiek szkoła winna przede wszystkim wychować człowieka, aby był zdolny przyjąć i dobrze spożytkować oferowaną przez nią wiedzę. Postacie naszych Patronów są nie tylko wzorem dla naszych wychowanków, ale także wielkim wsparciem dla wychowawców w ich trudnej i wymagającej pracy. Dzięki ich wstawiennictwu nie brak nam sił i wiary, by codziennie na nowo podejmować trud o odzyskanie człowieka, który często nawet nie zdaje sobie sprawy, że właśnie tego najbardziej potrzebuje. Tylko dzięki wyobraźni miłosierdzia, której uczył nas św. Jan Paweł II, możliwy jest stały rozwój podjętego przed laty Dzieła.

 Wówczas, w 2000 roku, posiadając błogosławieństwo Ojca Świętego, byliśmy pewni, że działamy zgodnie z Bożą wolą. Odważnie rozpoczynaliśmy starania o utworzenie nowej szkoły integracyjnej. Dzięki dobrej współpracy nowego organu prowadzącego, jakim zostało Stowarzyszenie Przyjaciół Szkół Katolickich z Gminą Czarny Dunajec i Wójtem Gminy, panem Józefem Babiczem, udało się pozyskać środki i w 2006 roku oddać do użytku część dydaktyczną budynku szkoły. Powstała wówczas możliwość powołania gimnazjum, które Seweryn ukończył w 2007 roku.

I wtedy ponownie powróciło pytanie: co dalej? Ufni w opiekę Bożą i wstawiennictwo Jasnogórskiej Pani z Bachledówki, podjęliśmy starania o otwarcie szkół zawodowych dla niepełnosprawnych absolwentów naszego gimnazjum. Udało się to w 2011 roku, wraz z oddaniem do użytku sali gimnastycznej i pomieszczeń rehabilitacyjnych.

Szkołę zawodową Seweryn ukończył już kilka lat temu, ale nie przestał do niej uczęszczać. Nie mówił już: „idę do szkoły”, ale: „idę do pracy”. Wiedzieliśmy, że kiedyś  będzie musiał opuścić szkołę i znowu powróci pytanie: i co dalej? Dzięki wielu ludziom dobrej woli, 1 września 2019 r., rozpoczął działalność Środowiskowy Dom Samopomocy w Czerwiennem, który zapewnia wsparcie dorosłym osobom  niepełnosprawnym. Ojcowie Paulini  użyczyli budynek na potrzeby tego dzieła.

W miarę rozwoju integracji w szkole, wśród kolegów Seweryna pojawili się uczniowie niepełnosprawni fizycznie, lecz w pełni sprawni umysłowo, dla których nauka w szkole zawodowej oznaczałaby bezpodstawne ograniczanie ich możliwości. Zbiegło się to z okresem wygaszania Salezjańskiego Liceum Ogólnokształcącego w Czarnym Dunajcu. W 2013 roku udało się pozyskać budynek i kontynuować kształcenie na poziomie licealnym, tym razem jako Katolickie Liceum Integracyjne, do którego obecnie uczęszcza 100 uczniów, w tym 12 niepełnosprawnych. W roku 2021/2022 otwarto także Technikom do którego 26 uczniów w tym 1 uczeń niepełnosprawny.

Innym równie ważnym dziełem Bożym było utworzenie przez dzielną mamę Seweryna, w Czerwiennem Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych i ich Rodzin i Przyjaciół. Od 22 lat ściśle współpracuje ono z naszymi szkołami, wspiera ich działalność, a także opiekuje się osobami niepełnosprawnymi i ich rodzinami, podejmując szereg różnorakich działań.

Jak już wspomniano, dziełem integracji objęci są zarówno uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną, jak i fizyczną, a także dzieci z trudnych środowisk, zagrożone wykluczeniem społecznym. Tak pojęta edukacja włączająca niesie z sobą wiele wyzwań, ale także przynosi wymierne korzyści wszystkim uczestniczącym w tym dziele. Dzieci niepełnosprawne uczą się samodzielności i radzenia sobie w świecie osób sprawnych; dzieci w pełni sprawne z kolei kształtują swoją wrażliwość na potrzeby drugiego człowieka, uczą się tolerancji i odpowiedzialności za tego, który wymaga ich pomocy lub choćby tylko serdecznej akceptacji. Nauczyciele zaś na co dzień poddawani bywają wielu próbom, w czasie których hartuje się w nich powołanie zarówno do bycia wykładowcą, jak i wychowawcą. Wszyscy natomiast wspólnie rozwijają własną wyobraźnię miłosierdzia, o której mówił Jan Paweł II.

Obecnie w Katolickiej Szkole Podstawowej SPSK z Oddziałami Integracyjnymi im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Czerwiennem, w klasach od I do VIII uczy się 293 uczniów, w tym 82 uczniów niepełnosprawnych. Dodatkowo w oddziałach przedszkolnych uczy się 32 uczniów, w tym ośmioro dzieci niepełnosprawnych. W klasach Katolickiego Gimnazjum Integracyjnego im. Jana Pawła II w Czerwiennem uczyło się 105 uczniów, w tym 22 uczniów niepełnosprawnych. Do Przedszkola Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich im. Jana Pawła II w Czerwiennem uczęszcza 112 dzieci, w tym 12 wychowanków niepełnosprawnych. Szkoła Podstawowa przyjęła pod swoje skrzydła także 12 dzieci z Ukrainy, a przedszkole – ośmioro. 

Dzieło Integracji z każdym rokiem zatacza coraz szersze kręgi. Obecnie ze szkołami w Czerwiennem współpracuje 11 gmin, pracownicy naukowi wyższych uczelni, kuratorzy sądowi, pracownicy pomocy społecznej, pedagodzy i psychologowie różnych szkół i poradni psychologiczno-pedagogicznych powiatu tatrzańskiego i nowotarskiego. Dzieci w szkołach w Czerwiennem są otoczone właściwą opieką psychologiczno-pedagogiczną i specjalistyczną.

 Szkoła jest otwarta również dla uczniów z ogromnymi problemami rodzinnymi oraz dla uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym, otoczonych opieką kuratorów sądowych i rodzinnych. Dzięki prowadzonym zajęciom terapeutycznym i warsztatom oraz traktowaniu wychowanków z pełnym szacunkiem, udaje się tych uczniów wyprowadzać z głębokiej czasami patologii. Szkoła, dzięki odpowiednim programom, innowacjom pedagogicznym, dostosowaniu wymagań edukacyjnych i szerokiej ofercie zajęć dodatkowych, daje im szansę na właściwe funkcjonowanie w społeczeństwie, pozwala odzyskać wiarę we własne siły po różnych, nieraz dramatycznie trudnych życiowych doświadczeniach. Można przytaczać tu wiele przykładów, gdyż za każdym z tych uczniów ciągnie się trudna i pełna cierpienia historia. Są to uczniowie z domów dziecka, z rodzin zastępczych, rodzin patologicznych, co niekoniecznie jest synonimem ubóstwa. Coraz więcej bogatych rodzin jest zbyt zajętych gromadzeniem środków materialnych, aby dostrzec problemy własnych dzieci. Wielu uczniów to sieroty lub tzw. eurosieroty. Mury naszej szkoły opuściło wielu absolwentów, którzy wcześniej, przebywając w innych placówkach, nie umieli się odnaleźć, często popadali w konflikt z prawem, byli wyśmiewani ze względu na swoje pochodzenie lub niepełnosprawność. Staramy się nie tracić ich z oczu.

Idąc za głosem Jana Pawła II, który wzywał: „Nie budujcie mi pomników. Zróbcie coś dla ludzi”, każdy etap rozwoju i budowy szkoły był zawierzany Matce Bożej za Jego i Prymasa wstawiennictwem. Konieczność pokonywania na co dzień wielu trudności umacniała nas w przekonaniu, iż jest to prawdziwe Boże Dzieło. Dlatego postanowiono, że nasze szkoły staną się żywym pomnikiem Świętego Jana Pawła II – patrona Gimnazjum,  a po jego likwidacji Patrona Przedszkola i Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego – Patrona Katolickiej Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich w Czerwiennem.

„Nigdy nie można powiedzieć: już wszystko zrobione! Dla nas jeszcze wiele zostało do zrobienia”(bł. kardynał Stefan Wyszyński).

Anna Słodyczka

– dyrektor Katolickiej Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi SPSK w Czerwiennem

Artykuł ukazał się w pierwotnej wersji w „Studia Claromontana” (T. 36, Wydawnictwo Zakonu Paulinów, 2020/2021). Szczegółowe dane zostały uaktualnione przez autorkę.

fot. Archiwum Szkół SPSK w Czerwiennem