Na­ucza­nie i ucze­nie się ści­śle łą­czy się z oce­nia­niem. Oce­nia­nie szkol­ne po­le­ga na roz­po­zna­wa­niu przez na­uczy­cie­li, eg­za­mi­na­to­rów po­zio­mu i po­stę­pów w opa­no­wa­niu przez ucznia wia­do­mo­ści i umie­jęt­no­ści w sto­sun­ku do wy­ma­gań edu­ka­cyj­nych. Ce­lem oce­nia­nia jest in­for­mo­wa­nie ucznia, ro­dzi­ców o po­zio­mie osią­gnięć, o uzdol­nie­niach dziec­ka, mo­ty­wo­wa­nie ucznia do ucze­nia się oraz sta­łe do­sko­na­le­nie or­ga­ni­za­cji i me­tod pra­cy dydaktyczno−wychowawczej szko­ły. Uczeń jest pierw­szym i naj­waż­niej­szym ad­re­sa­tem oce­ny. Oce­na po­win­na sku­tecz­nie wspie­rać ucze­nie się ucznia, po­win­na być spra­wie­dli­wa, wy­mier­na i obiek­tyw­na.

Sys­tem oce­nia­nia we­wnątrz­sz­kol­ne­go i ze­wnętrz­ne­go pod­le­ga sta­łym mo­dy­fi­ka­cjom, cią­gle się do­sko­na­li i przy­czy­nia się do wzro­stu kom­pe­ten­cji po­mia­ru dy­dak­tycz­ne­go. Każ­dy sys­tem ma sła­be i moc­ne stro­ny, bo szko­ła ma wspo­ma­gać wszech­stron­ny roz­wój ucznia, kształ­to­wać je­go peł­ną oso­bo­wość, a nie tyl­ko przy­go­to­wy­wać do zda­nia eg­za­mi­nu, zdo­by­wa­nia do­brych ocen. Wi­dzi­my brak ści­słej ko­re­la­cji po­mię­dzy oce­na­mi szkol­ny­mi i oce­na­mi z eg­za­mi­nu ze­wnętrz­ne­go.

W eg­za­mi­nach ze­wnętrz­nych au­tor wy­pra­co­wa­nia jest oso­bą ano­ni­mo­wą, nie­któ­rzy su­ge­ru­ją wpro­wa­dze­nie eg­za­mi­nów ust­nych, aby le­piej po­znać oso­bę zda­ją­cą. Za­da­nia w eg­za­mi­nach są na­sta­wio­ne na uczniów „stan­dar­do­wych”, dla­te­go ucznio­wie kre­atyw­ni, bar­dzo zdol­ni ma­ją trud­no­ści z do­pa­so­wa­niem się w prze­wi­dy­wa­ny sza­blon od­po­wie­dzi.

Prze­pro­wa­dza­ne od pię­ciu lat eg­za­mi­ny ze­wnętrz­ne na do­bre za­do­mo­wi­ły się w na­szym sys­te­mie oświa­to­wym. Pod­su­mo­wu­ją edu­ka­cję na da­nym po­zio­mie kształ­ce­nia, a wy­ni­ki są uwzględ­nia­ne przy re­kru­ta­cji do szkół po­nad­gim­na­zjal­nych oraz na wyż­sze uczel­nie.

Wy­ni­ki eg­za­mi­nów ze­wnętrz­nych są uzna­wa­ne za obiek­tyw­ne i pro­gno­stycz­ne co do dal­szej ka­rie­ry szkol­nej, są jed­ną z in­for­ma­cji o pra­cy szko­ły, ale że­by je wła­ści­wie zin­ter­pre­to­wać, na­le­ży uwzględ­nić moż­li­wo­ści, za­in­te­re­so­wa­nia uczniów, ich śro­do­wi­sko ro­dzin­ne, uwa­run­ko­wa­nia pra­cy szko­ły.

Pro­wa­dzo­ne są ba­da­nia na te­mat „edu­ka­cyj­nej war­to­ści do­da­nej”, czy­li jak waż­ny jest uczeń i to, jak się zmie­nia, ja­ki jest wy­nik dia­gno­zy edu­ka­cyj­nej na wej­ściu i ja­ki jest wy­nik eg­za­mi­nu koń­czą­ce­go da­ną szko­łę.

Oce­na szkol­na jest uza­leż­nio­na od kon­tek­stu edu­ka­cyj­ne­go w da­nej szko­le i ma war­tość in­for­ma­cyj­ną dla na­uczy­cie­la w kwe­stii roz­wo­ju ucznia i re­ali­za­cji wy­ma­gań edu­ka­cyj­nych, dla ucznia, ro­dzi­ca, nad­zo­ru pe­da­go­gicz­ne­go oraz or­ga­nu pro­wa­dzą­ce­go.

A tria­da – wy­ma­ga­nia, spraw­dza­nie, oce­nia­nie – na trwa­łe jest wpi­sa­na w ży­cie szko­ły.

dr Jó­zef Wi­niar­ski
re­dak­tor na­czel­ny