Nauczanie i ucze­nie się ści­śle łą­czy się z oce­nia­niem. Ocenianie szkolne po­lega na roz­po­zna­wa­niu przez na­uczy­cieli, eg­za­mi­na­to­rów po­ziomu i po­stę­pów w opa­no­wa­niu przez ucznia wia­do­mo­ści i umie­jęt­no­ści w sto­sunku do wy­ma­gań edu­ka­cyj­nych. Celem oce­nia­nia jest in­for­mo­wa­nie ucznia, ro­dzi­ców o po­zio­mie osią­gnięć, o uzdol­nie­niach dziecka, mo­ty­wo­wa­nie ucznia do ucze­nia się oraz stałe do­sko­na­le­nie or­ga­ni­za­cji i me­tod pracy dydaktyczno−wychowawczej szkoły. Uczeń jest pierw­szym i naj­waż­niej­szym ad­re­sa­tem oceny. Ocena po­winna sku­tecz­nie wspie­rać ucze­nie się ucznia, po­winna być spra­wie­dliwa, wy­mierna i obiek­tywna.

System oce­nia­nia we­wnątrz­sz­kol­nego i ze­wnętrz­nego pod­lega sta­łym mo­dy­fi­ka­cjom, cią­gle się do­sko­nali i przy­czy­nia się do wzro­stu kom­pe­ten­cji po­miaru dy­dak­tycz­nego. Każdy sys­tem ma słabe i mocne strony, bo szkoła ma wspo­ma­gać wszech­stronny roz­wój ucznia, kształ­to­wać jego pełną oso­bo­wość, a nie tylko przy­go­to­wy­wać do zda­nia eg­za­minu, zdo­by­wa­nia do­brych ocen. Widzimy brak ści­słej ko­re­la­cji po­mię­dzy oce­nami szkol­nymi i oce­nami z eg­za­minu ze­wnętrz­nego.

W eg­za­mi­nach ze­wnętrz­nych au­tor wy­pra­co­wa­nia jest osobą ano­ni­mową, nie­któ­rzy su­ge­rują wpro­wa­dze­nie eg­za­mi­nów ust­nych, aby le­piej po­znać osobę zda­jącą. Zadania w eg­za­mi­nach są na­sta­wione na uczniów „stan­dar­do­wych”, dla­tego ucznio­wie kre­atywni, bar­dzo zdolni mają trud­no­ści z do­pa­so­wa­niem się w prze­wi­dy­wany sza­blon od­po­wie­dzi.

Przeprowadzane od pię­ciu lat eg­za­miny ze­wnętrzne na do­bre za­do­mo­wiły się w na­szym sys­te­mie oświa­to­wym. Podsumowują edu­ka­cję na da­nym po­zio­mie kształ­ce­nia, a wy­niki są uwzględ­niane przy re­kru­ta­cji do szkół po­nad­gim­na­zjal­nych oraz na wyż­sze uczel­nie.

Wyniki eg­za­mi­nów ze­wnętrz­nych są uzna­wane za obiek­tywne i pro­gno­styczne co do dal­szej ka­riery szkol­nej, są jedną z in­for­ma­cji o pracy szkoły, ale żeby je wła­ści­wie zin­ter­pre­to­wać, na­leży uwzględ­nić moż­li­wo­ści, za­in­te­re­so­wa­nia uczniów, ich śro­do­wi­sko ro­dzinne, uwa­run­ko­wa­nia pracy szkoły.

Prowadzone są ba­da­nia na te­mat „edu­ka­cyj­nej war­to­ści do­da­nej”, czyli jak ważny jest uczeń i to, jak się zmie­nia, jaki jest wy­nik dia­gnozy edu­ka­cyj­nej na wej­ściu i jaki jest wy­nik eg­za­minu koń­czą­cego daną szkołę.

Ocena szkolna jest uza­leż­niona od kon­tek­stu edu­ka­cyj­nego w da­nej szkole i ma war­tość in­for­ma­cyjną dla na­uczy­ciela w kwe­stii roz­woju ucznia i re­ali­za­cji wy­ma­gań edu­ka­cyj­nych, dla ucznia, ro­dzica, nad­zoru pe­da­go­gicz­nego oraz or­ganu pro­wa­dzą­cego.

A triada – wy­ma­ga­nia, spraw­dza­nie, oce­nia­nie – na trwałe jest wpi­sana w ży­cie szkoły.

dr Józef Winiarski
re­dak­tor na­czelny